Lễ hội bà chúa Xứ An Giang

Lễ hội bà chúa Xứ hay còn gọi là Lễ Vía Bà, là một lễ hội của người dân Nam Bộ, nằm dưới núi Sam, thị xã Châu Đốc, tỉnh An Giang. Núi Sam là một quần thể di tích lịch sử văn hóa với chùa cổ Tây An, miếu Bà Chúa Xứ, chùa Hang, lăng Thoại Ngọc Hầu… Lễ hội được diễn ra tại Miếu Bà Chúa Xứ bắt đầu từ đêm 23/4 – 27/4 âm lịch. Phần lễ của Lễ hội Bà Chúa Xứ được phân làm 5 phần lễ: lễ tắm Bà, lễ thỉnh sắc Thoại Ngọc Hầu về Miếu Bà, lễ Túc Yết, lễ Xây Chầu và lễ Chánh Tế.

1. Lễ Tắm Bà

Tượng Bà Chúa Xứ

Vào đúng 24 giờ đêm ngày 23 và rạng sáng ngày 24 tháng 4 âm lịch sẽ bắt đầu khi lễ từ việc tắm Bà. Nói là Tắm Bà nhưng thực tế là chỉ lau chùi những mảng bụi rậm trên tượng thờ và thay xiêm y (áo Mão) cho tượng bà. Nước dùng để tắm tượng Bà là loại nước thơm, còn bộ y phục cũ của Bà sẽ được cắt ra từng mảng nhỏ để phân phát những người đến trẩy hội và đó được coi như lá bùa hộ mệnh của Bà ban cho giúp người dân khỏe mạnh và trừ tà ma quỷ.

Nghi thức đầu tiên của “lễ tắm Bà” là thắp sáng 2 cây đèn sáp to trước tượng Bà, sau đó ông chánh bái và hai vị bô lão sẽ niệm hương, dâng rượu, trà kế đến sẽ là ban quản trị lần lượt niệm hương cầu nguyện, lễ tất. Bức màn vải có viền ren thêu chữ, hoa nhiều màu sặc sỡ được kéo ngang bệ thờ, che khuất khu vực đặt tượng Bà, sẽ có một nhóm 4-5 phục nữ vào vén màn và chuẩn bị tắm Bà. Trước tiên là cởi mão, khăn đội trên tượng rồi lần lượt đến đai áo, áo ngoài, áo trong, để lộ toàn thân pho tượng bằng đá sa thạch ở tư thế ngồi, phía dưới chân Bà sẽ được đặt một chậu nước hoa xông lên thơm ngát rồi sẽ lần lượt từng chiếc khăn thấm vào lau lên pho tượng Bà. Sau khi tắm Bà bằng nước thơm thì sẽ có một mâm cỗ đựng đầy nước hoa được dâng lên, mỗi lọ sẽ được xịt một ít lên tượng Bà, sau đó sẽ được trả lại cho chủ nhân đem về làm vật gia bảo. Cuối cùng sẽ là một bộ xiêm y đẹp nhất, lộng lẫy nhất được dâng cúng rồi khoác lên tượng Bà, thắt đai và đội mão lên đầu.

Kết thúc nghi thức tắm Bà, bức màn vải sẽ được vén lên, mọi người đến trẩy hội sẽ chen nhau đến gần chiêm ngưỡng và xin lộc từ Bà và sau đó sẽ được tự do bái lễ, dâng hương.

2. Lễ thỉnh sắc Thoại Ngọc Hầu về Miếu Bà

Lễ thỉnh sắc Thoại Ngọc Hầu

Lễ này sẽ diễn ra vào lúc 15h ngày 24 tháng 4 âm lịch. Các bô lão trong làng và ban quản trị lăng miếu sẽ mặc lễ phục chỉnh tề để sang lăng Thoại Ngọc Hầu nằm đối diện với miếu Bà để làm lễ Thỉnh Sắc rước bốn sắc (bài vị) của Ngọc Hầu, Nguyễn Văn Thoại, bà nhị phẩm Trương Thị Miệt và bài vị Hội Đồng.

Đoàn Thỉnh Sắc sẽ có đoàn múa lân miếu Bà đi trước, tiếp sau đó sẽ là ông chánh bái, hai vị bô lão và những vị chứa sắc khác, theo sau là các học trò lễ xếp thành hai hàng dọc, tay cầm cờ phướn đi hầu trước và sau long đình do bốn người khiêng. Sau nghi thức dâng hoa, niệm hương tế lễ, đoàn Thỉnh Sắc sẽ rước bốn bài vị Thoại Ngọc Hầu lên long đình về miếu Bà. Cuối cùng ban quản trị sẽ dâng hương thỉnh an, lễ thỉnh sắc sẽ kết thúc.

>>> Xem ngay các công ty du lịch miền Tây uy tín chất lượng

3. Lễ Túc Yết

Lễ Túc Yết

Phần lễ thứ ba nằm trong năm phần lễ của Lễ Hội Bà Chúa Xứ đó là Lễ Túc Yết, lễ cúng này sẽ được diễn ra vào lúc 00h ngày và rạng sáng ngày 26/4 âm lịch. Tất cả các bô lão và ban quản trị sẽ mặc lễ phục chỉnh tề, sau đó đứng xếp hàng 2 bên trước tượng Bà, theo sau bốn học trò lễ và bốn đào thầy, đứng chính diện với tượng Bà sẽ là ông chánh bá. Chuẩn bị hành lễ, vật lễ cúng sẽ bao gồm một con heo trắng (đã được cạo sạch lông và mổ bụng sạch sẽ, chưa nấu chín), một đĩa đựng huyết heo và ít lông heo gọi chung là “mao huyết”, một mâm xôi, một mâm trái cây, một mâm trầu cau và một đĩa gạo muối. Tất cả lễ vật được chuẩn bị sẽ được bày trên bàn đặt trước tượng Bà Chúa Xứ.

Vào nghi thức lễ, ông chánh bái và các vị bô lão sẽ đến niệm hương trước bàn thờ, kế tiếp sẽ là phần “khởi cổ”. Khi 3 hồi trống và 3 hồi chiêng được vang lên là lúc đó nhạc lễ bắt đầu trỗi lên sẽ là dâng lễ hương, chúc tửu, hiến trà. Từng diễn biến của buổi lễ sẽ được hai người xướng lễ, một xướng nội, một xướng ngoại – xướng to lên.

 Sau khi hành lễ dâng hương, dâng hoa thì tiếp theo sẽ là lễ dâng 3 lần rượu (chúc tửu), 3 lần trà (hiến trà), sau đó theo lệnh của người xướng lễ thì bản văn tế sẽ sẽ được mang đến trước bàn thờ, một người trong ban quản trị sẽ đại diện đọc bản văn tế. Vùa dứt đoạn bản văn tế thì ông chánh bái sẽ đốt bản văn tế này cùng với một ít giấy vàng mã, rồi sau đó sẽ lật ngửa con heo trắng trước khi khiêng đi, phần cúng Túc Yết sẽ kết thúc tại đây.

4. Lễ Xây Chầu

Lễ Xây Chầu

Sau ki kết thúc lễ cúng Túc Yết thì sẽ đến Lễ Xây Chầu. Đầu tiên người ta sẽ khiêng bàn thờ tổ ra ngoài và thay vào đó là một cái Trống Chầu, sau đó vèo lễ người xướng nội sẽ hô to “ca công tựu vị”, vừa dứt tiếng hô thì ông chánh bái ca công liền bước đến vái bàn thờ đặt giữa võ ca, tay cầm 2 dùi trống nâng lên ngang trán và bắt đầu khấn vái. Sau khi khấn vái thì ông chánh bái ca công sẽ cầm nhánh dương nhúng vào tô nước thánh vừa đọc lời cầu nguyện vừa vảy nước xung quanh.

Đọc xong, ông chánh bái ca công sẽ đánh 3 hồi trống Chầu và xướng tiếp “ca công tiếp giá”, lập tức đoàn hát bộ nổi chiêng trống rộ lên và chương trình hát bội chính thức bắt đầu. Phần hát bội này nhằm cầu nguyện cho quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa. Và những vở tuồng được diễn tại Miếu Bà như: Trần Bình Trọng, Sát Thát, Lưu Kim Đính, Trưng Nữ Vương…

5. Lễ chánh tế

Lễ Chánh Tế - Lễ hội Bà Chúa Xứ An Giang

Phần lễ cuối cùng chính là lễ Chánh Tế. Nghi lễ sẽ được diễn ra vào lúc 4 giờ sáng ngày 26 tháng 4 âm lịch, và nghi thức giống cúng Túc Yết. Đến chiều ngày 27 tháng 4 âm lịch sẽ đưa sắc Thoại Ngọc Hầu về lại lăng và kết thúc lễ hội Bà Chúa Xứ. Bên cạnh phần nghi lễ hoành tráng thì phần hội cũng không kém phần hấp dẫn và thú vị. Phần hội sẽ có các hoạt động văn hóa đặc sắc dân gian được biểu diễn như múa lân, múa mâm thao, múa đĩa chén… Song hành, còn có các tập tục mê tín như xin xâm, bói toán, đồng bóng… được diễn ra liên tục trong những ngày này.

Hãy cùng Art Travel khám phá điều đặc sắc của văn hóa miền Tây thông qua lễ hội Bà Chúa Xứ nhé!

>>> Xem ngay khám phá du lịch Càn Thơ có gì hay

BTV: Thùy Linh